VERİ YOLLARI

VERİ YOLLARI VE ÇEŞİTLERİ

Anakart üzerindeki bileşenlerin birbiri ile iletişime geçebilmesi için kullanılan birimlere veri yolu denir. Bilgisayarlarda genellikle iki tip veri yolu (bus) kullanılmaktadır.

Birinci tür veri yolları köprüler aracılığı ile sisteme bağlanan ( ISA, AGP, PCI gibi) veri yollarıdır.

İkinci tür veri yolları ise doğrudan işlemciye ve sistem belleğine bağlanan Sistem Veri Yolu (System BUS) ya da diğer ismi ile Yerel Veri Yolu’dur (Local BUS).

İlk veri yolu çeşidimizde bağlantılar köprüler aracılığı ile sağlanmaktadır. Köprü dediğimiz birimler esasen veri trafiğinin düzeni ile meşgul olan yonga setleridir.

Yonga Seti:

Yonga seti, anakartın beyni niteliğini taşıyan entegre devrelerdir. Bilgisayarın içerisindeki işlemci, önbellek, sistem veri yolları, çevre birimleri..kısaca tüm birimler arasındaki iletişimi denetlemesi yönünden bilgisayarların trafik polisleri olarak da düşünülebilir. Yonga seti veri akışını denetlemesi yönünden doğrudan performansı etkileyen etkenlerin başında gelmektedir. Eğer yonga setiniz kaliteli ise veriler daha hızlı bir şekilde iletileceğinden performansı olumlu bir şekilde etkileyecektir.

Eski sistemlerde bilgisayarların farklı bileşen ve işlevlerini, çok sayıdaki farklı yonga denetlemektedi. Yeni sistemlerde gerek maliyeti düşürmek gerekse tasarımın daha basite indirgenmesi amacı ile uyumluluk sorununu ortadan kaldıran tek bir yonga seti tasarlandı. Günümüzde yonga seti en çok Intel tarafından üretilmektedir. Intel ürettiği bu yonga setlerini, setlerin desteklediği veri yolu teknolojilerini temsil edecek biçimde PCI set ve AGP set olarak iki ana başlıkta isimlendirmektedir. Intel'in yanında Silicon Integrated Systems (SIS), Acer Labs Inc. (ALI) ve VIA gibi üretici firmalar da kendi yonga setlerini geliştirmişlerdir.

Veri Yolları Çeşitleri

• ·         Bant Genişliği
• ·         ISA
• ·         PCI
• ·         AGP
• ·         USB veri yolu
• ·         Firewire (IEEE 1394) veri yolu
• ·         MİNİ PCI veri yolu
• ·         PCI Express veri yolu
• ·         IDE
• ·         EIDE
• ·         SCSI
• ·         SATA
• ·         PATA

Bant Genişliği

İletişim kanalının kapasitesidir.(Birim zamanda aktarılabilecek veri miktarı)

ISA (Industry Standard Architecture) Veri Yolu

Ana kartın kenarına yakın yerde bulunan uzun siyah kart yuvalarına ISA yuvalar denmektedir. Eski bir slottur. 8-16 bit veri yoluna sahiptir. Bant genişliği düşük olduğundan kullanılmamaktadır. 90’lı yıllardan itibaren birimlerinin çoğunun hızlanması ile birlikte ISA' in kullanımı azalırken; PCI veri yolları yayılmaya başlamıştır.

PCI (Peripheral Component Interconnect) Veri Yolu

Anakartta ISA veri yollarının hemen yanında bulunan, ISA' ye daha kısa olan beyaz renkli kart yuvalarıdır. PCI veri yolları, PCI kartlarının genişleme yuvalarına takılması ile çalışır. PCI veri yolu tak-çalıştır özelliğinde üretilirler. Tak çalıştır özelliği herhangi bir ayarlama yapmaksızın donanım sürücüsünün otomatik olarak sisteme yüklenmesidir. PCI ise 64 bit olup üzerine modem, ses kartı, ekran kartı gibi donanım kartlarının takıldığı yerdir.

AGP (Advanced Graphics Port)

Yalnızca ekran kartları için üretilmiş olan bu veri yolu, ekran kartının işlemciye doğrudan ulaşmasını sağlar. PCI veri yolu, sınırlı bant genişliğinden dolayı 3D grafiklerinin işlenmesi gereken uygulamalarda yetersiz kalıyordu. AGP, PCI'a göre daha hızlı olduğundan ve sistem belleğine erişebilmesi gibi özelliklerinden dolayı tercih edilmiştir.

USB (Universal Serial BUS) Veri Yolu

USB, bilgisayar ile bilgisayara harici olarak takılabilir aygıtlar arasında kullanılan arabirimdir. Joystick, klavye, fare, dijital kamera, taşınabilir bellekler, modem, bluetooth, tarayıcı, yazıcı, TV kartı gibi birimler USB veri yolunu kullanabilen çevre birimleridir. USB veri yolunu kullanan herhangi bir birim tak-çalıştır özelliği taşımasının yanında hiçbir bağdaştırıcı kart kullanmadan veya bilgisayarı kapatmaya gerek duymadan bilgisayara takılabilir.

 

IEEE 1394 (FIREWIRE) Veri Yolu

Saniyede 400 megabitlik veri transferine olanak sağlayan, henüz yeni olmasına rağmen hızlı bir yol standardıdır. 400 Mbps ile 1200 Mbps arasında bir bant genişliğine sahip olan bu veri yolu, tek bir bağlantı noktasına 63 adet çevre birimi takılabilmesini desteklemektedir. Tasarımlanma amacı temelde hız olsa da, aslen IDE, EIDE, SCSI ve Paralel Port gibi veri yollarının yerine geçmektir.

MINI PCI Veri Yolu

Diz üstü bilgisayarlar için üretilen bu genişleme yuvaları modem ya da ethernet kartı gibi birimler ile kullanılır. PCI yuvasına takılan kartlara göre çok daha küçük olan Mini PCI kartları, telefon ya da ağ kablosunu bağlamak amaçlı RC11 ya da RJ45 bağlayıcısı (connector) ile bağlanarak işlem görürler.

PCI ExPress Veri Yolu

PCI Express, temelde bir endüstri standardıdır. Genellikle seri giriş-çıkış birimlerinin bağlantısında kullanılan bu kartlar yüksek performans sağlarlar. Günümüzde masaüstü, sunucu, işlemci ve gömülü sistemlerde kullanılmaktadır. Bu teknolojinin yapısı ile benzerlik gösteren veri yolları Seri ATA ve SCSI teknolojisinde de kullanılmaktadır. PCI Express'in üretilişindeki temel amaç paralel ve paylaşımlı veri yollarının yerine noktadan noktaya seri veri yolunu kullanmaktır.

Veri Kabloları Çeşitleri

IDE (Integrated Device Elektronics) Veri Yolu

Öncelikli olarak sabit sürücüleri kontrol etmek amacı ile geliştiren bu veri yolu aslen bir arabirimden başka bir şey değildir. CD ROM, DVD ROM, sabit sürücü gibi saklama birimleri bilgisayara IDE ara birimi aracılığı ile bağlanırlar. Bu bağlanma işlemi ise IDE kablosu ile sağlanmaktadır.

IDE Kablosu

40 ya da 80 telden oluşturulmuş veri kablolarına IDE kablosu denilmektedir. Her kablonun baş ve sonunda bir bağlantı birimi (connector) bulunmaktadır. 

EIDE (Enhanced IDE)

Bu standart sabit disk kapasitesini 528 MB sınırının üzerine çıkartmak amaçlı tasarlanmıştır. Anakarta eklenmiş şekilde gelen bu teknoloji, daha fazla disk erişimi sağlamaktadır. Saniyede 100 MB veri transferine olanak sağlaması da bir avantajıdır.

SATA

            Maksimum veri kablosu 100 santimdir. Kabloların yer ve uzunluk olarak IDE kablolarından daha avantajlıdır. SATA 3 teknolojisi ile 600 mg/s hızına ulaşmıştır.

PATA

            Tek bir şerit kablo üzerine en fazla iki tane sürücü tanımlanabilir. İki sürücüden birine “master”(hükümdar) diğerine ise “slave” (köle) denir. Ayarlanması zorunluluğu vardır. Paralel olarak veri üretimine sahiptir. 4 ile 0 pine sahiptir. Bu kablolar 45 santimden uzun olmamalıdır.

            SCSI

Bir başka sabit disk bağlantı çeşiti olan SCSI, üç farklı türde karşımıza çıkmaktadır:

SCSI 1: 8 aygıtı desteklemektedir. 
SCSI 2: 16 aygıta kadar destek sağlamaktadır. 
SCSI 3: Veri transfer hızını 160 Mbps'ye kadar çıkartmakla birlikte 16 aygıta da destek vermektedir.